(Έρευνα, κείμενο, επιμέλεια,
Μάνος Ελευθερίου elel.manos@gmail.com)
287 π. Χ. Μία ολκάς (ιστιοφόρο, εμπορικό φορτηγό πλοίο) ταξιδεύει κοντά στις βόρειες ακτές της Κύπρου, μισό μίλι ΒΑ του λιμανιού της Κυρήνειας, το οποίο και προσέγγιζε προερχόμενο, μάλλον, από νησιά του ανατολικού Αιγαίου και, πιθανόν, τα παράλια της Μ. Ασίας ή από το οποίο είχε αναχωρήσει με κατεύθυνση κάποιο άλλο λιμάνι της ανατολικής Μεσογείου.(το πιο πιθανό)
Το μήκος του πλοίου είναι 14 μ., το πλάτος του 4,5 μ. (3:1), το βάρος του 14 τόνοι ενώ το βάρος που μετέφερε υπολογίζεται σε 20 τόνους.
Αρκετά παλιό σκαρί το πλοίο αυτό, αφού ο ραδιενεργός άνθρακας χρονολόγησε τα σαμιώτικα ξύλα πεύκου του σκελετού αλλά και τις πελεκητές σανίδες του - που έχουν διασωθεί - και υπολόγισε ότι κόπηκαν γύρω στο 389 π. Χ., ενώ τα αμύγδαλα που μετέφερε τα υπολόγισε ότι κόπηκαν το 288 π. Χ.. Ήταν κατασκευασμένο με την τεχνική «πρώτα το πέτσωμα» και ήταν επισκευασμένο τρεις φορές. Εσωτερικά υπήρχε ένα δάπεδο ενώ, μη έχοντας κεντρικό κατάστρωμα, είχε δύο ακραία∙ ένα στην πλώρη και ένα στην πρύμνη.
Όπως και οι αντίστοιχες ολκάδες της εποχής, έπλεε με τη βοήθεια ενός τετράγωνου πανιού, που ήταν στερεωμένο σε κεντρικό ιστό και οριζόντιο κατάρτι, ενός τριγωνικού πανιού που βρισκόταν στην κορυφή του ιστού και ενός επικουρικού πλευρικού πανιού. Έφερε, επίσης, πλήθος τροχαλιών, ώστε να χειρίζονται τα πανιά με ευχέρεια, τέσσερα κουπιά για μικροελιγμούς, κατά τον ελλιμενισμό και τον απόπλου και δύο μεγάλα κουπιά στην πρύμνη τα οποία βοηθούσαν στην πλοήγηση.
Το πλήρωμά του αποτελούνταν, όπως σε όλα τα αντίστοιχα πλοία της εποχής, από τέσσερις ναυτικούς. Τον κυβερνήτη, τον πρωρέα ( υπεύθυνο του ελλιμενισμού και του απόπλου, των αγκυρών και των βαθύμετρων), τον τοίχαρχο ( τοποθέτη των αντικειμένων) και τον ναυπηγό (επισκευαστή κάθε είδους ζημιάς).
Το πλοίο μετέφερε 403 οξυπύθμενους αμφορείς, έντεκα διαφορετικών τύπων, οι περισσότεροι (περ. 300) από τη Ρόδο - με χρονολόγηση στο τελευταίο τρίτο του 4ου αι. π. Χ., τη Μυτιλήνη, τη Σάμο, τη Χίο, την Κω και πιθανώς την Πάρο αλλά και άλλα νησιά του Αιγαίου. Οι περισσότεροι από αυτούς ήταν αλειμμένοι, εσωτερικά, με πίσσα ή ρητίνη, στοιχείο που δείχνει μεταφορά υγρών και πιθανότατα κρασιού, μιας και τα νησιά κατασκευής των αμφορέων ήταν από τους καλύτερους παραγωγούς κρασιού της Αρχαίας Ελλάδας. Τριάντα τέσσερις από αυτούς φέρουν το σφράγισμα ΑΡΙ στις λαβές τους, ενώ ένας άλλος το σφράγισμα ΕΥ.
Στο φορτίο του πλοίου περιλαμβάνονταν, πιθανόν ως έρμα (βάρος που προστίθεται στο σκάφος για να ρυθμίζει την ισορροπία του) 29 μυλόπετρες, πλάκες και γούρνες από νισυριακό ηφαιστειογενές πέτρωμα με μεμονωμένα αρχαία ελληνικά γράμματα χαραγμένα πάνω τους, τοποθετημένες σε δυο σειρές, κατά μήκος του κεντρικού άξονα του πλοίου.
Στην πλώρη του πλοίου, μέσα σε αγγεία αλλά και, πιθανόν, σε τσουβάλια μεταφέρονταν 9000 αμύγδαλα. Στην ολκάδα υπήρχαν αρκετά αντικείμενα χρήσης του πληρώματος όπως τέσσερα ξύλινα κουτάλια, τέσσερα κύπελλα, τέσσερα δοχεία λαδιού, οινοχόες και πινάκια (πιάτα) με μελανή ροδιακή στίλβωση, μαγειρικά σκεύη ενώ κάποια από αυτά έφεραν τα αρχικά ΕΥ.
Τα μολύβδινα βάρη της πλώρης χρησιμοποιούνταν από τον πρωρέα ως ανιχνευτές βυθού – βυθόμετρα ή κάποια από αυτά για δίχτυα ψαρέματος ενώ οι σιδερένιες άγκυρες βρίσκονταν στην πρύμνη του πλοίου.
Το πλήρωμα είχε μαζί του νομίσματα της εποχής όπως ένα σφράγισμα με την Αθηνά Πρόμαχο, τέσσερα χάλκινα νομίσματα του 316 π. Χ., ένα λύχνο και ένα μελανοδοχείο…
Η ολκάς ξαφνικά ναυαγεί μαζί με το φορτίο της. Οι οκτώ (8) σιδερένιες λόγχες, που βρέθηκαν στο βυθό (30 μ. βάθος) πιστοποιούν, μάλλον, την επίθεση πειρατών στο πλοίο, αφού δε βρέθηκαν ούτε πολύτιμα αντικείμενα και νομίσματα που ήταν αναγκαία για τις συναλλαγές που έκανε ο καπετάνιος.
Το σημαντικό είναι πως, ενώ το μοναδικό, για εμάς, πλοίο βυθίστηκε 2300 χρόνια πριν, έμεινε στο βυθό της Κυρήνειας – σκεπασμένο προσεκτικά απ’ το χρόνο – και μας αποκαλύφθηκε σαν μέσα σε μια χρονοκάψουλα. Γι αυτό και, εύκολα, ναυπηγήθηκε το ομοίωμά του «Κυρήνεια ΙΙ», το οποίο ταξίδεψε ξανά στο Αιγαίο για να φτάσει να «ελλιμενιστεί», μόνιμα, στο Δημοτικό Μουσείο «ΘΑΛΑΣΣΑ» της Αγίας Νάπας της μεγαλονήσου.
Το 60% του πραγματικού κελύφους τού αρχαίου πλοίου (εδώ έγκειται η μοναδικότητα αυτού του ναυαγίου) βρίσκεται μέσα στο μεσαιωνικό κάστρο της τουρκοκρατούμενης Κυρήνειας (Girne), μαζί με τα περισσότερα από τα αντικείμενα που μετέφερε.
Άτυχη δυο φορές η ολκάς. Μια που βυθίστηκε και μια που τούρκεψε…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου